1.Kinh giới.
_Kinh giới vị cay tính ấm. Nhập kinh Phế, Can.
_Dùng sống có tác dụng phát hãn, khư phong, giải biểu, các chứng cảm mạo phong hàn, phát nhiệt, ố hàn, không có mồ hôi, đầu đau, thân mình đau nhức; lại có khả năng thấu phát ma chẩn, trị các chứng ma chẩn thấu phát không thông sướng.
_Sao lên dùng thì vào huyết phận, có thể chỉ huyết, khư phong, trị các chứng nục huyết (xuất huyết từ mũi), tiện huyết (đại tiện ra máu), băng lậu.
_Ngoài ra, vị thuốc này còn có thể dùng trong trị liệu người nhọt sảy mới khởi phát mà có biểu chứng.
***
2.Phòng phong.
_Phòng phong vị cay, ngọt, tính hơi ấm. Nhập kinh Bàng quang, Can, Tỳ.
_Vị thuốc này phù và thăng, là thánh dược để khư phong.
_Trị các chứng cảm mạo phong hàn, phát nhiệt ố hàn, đầu đau, thân mình đau nhức.
_Trị các chứng cảm mạo phong nhiệt, phát nhiệt ố hàn, mắt đỏ, họng đau.
_Khư phong thấp chỉ thống, trị các chứng phong thấp tý thống.
_Phòng phong sao lên dùng cũng có công dụng chỉ huyết, có thể dùng trong trị liệu các chứng tiện huyết, băng lậu.
***
3.Công năng phối ngũ.
_Kinh giới phương hương mà tán, khí vị khinh dương (nhẹ và thăng lên), tính ôn mà không táo, lấy vị cay làm tác dụng, lấy tính tán làm công năng. Thiên về phát tán phong hàn ở thượng tiêu; sao đen làm thuốc lại đi vào huyết phận, có khả năng phát tán uất nhiệt ở huyết phận.
_Phòng phong khí vị đều thăng, tính ôn mà nhuận (người xưa cho là thứ thuốc có tính nhuận trong các loại thuốc trị phong – phong dược nhuận tễ), thiện trong việc đi lên thượng tiêu, để trị phong tà ở thượng tiêu, lại có thể đến khí phận, thiên về khư phong của toàn thân, lại có thể thắng thấp (tất cả thuốc trị phong đều có thể thắng thấp).
_Hai thứ thuốc phối ngũ sử dụng, phụ giúp cho nhau, thành công cho nhau, cùng đi lên trên, sức phát tán phong hàn, khư phong thắng thấp sẽ được tăng cường.
***
4.Chủ trị.
_Các chứng cảm mạo 4 mùa, phát nhiệt ố hàn, không có mồ hôi, mũi tắc, âm thanh phát ra nặng, đầu, mình đau nhức.
_Các chứng phong chẩn (như Tầm ma chẩn-mày đay), da dẻ ngứa ngáy.
_Người nhọt sảy mới khởi phát, kèm theo có biểu chứng.
_Đại tiện ra máu, kinh nguyệt quá nhiều, tiết tả, chứng lị.
_Chứng tý, thấy các chứng trạng cân mạch co rút, các khớp đau nhức, cổ gáy cứng đơ, xoay chuyển không thuận lợi.
***
5.Liều lượng thường dùng.
Kinh giới 6~10g, Phòng phong 6~10g.
***
6.Kinh nghiệm.
_Kinh giới, Phòng phong phối ngũ gọi là bài Kinh phòng tán. Bản thảo cầu chân viết: “Kinh giới… …không giống như Phòng phong khí không khinh dương, khi khu phong tất sẽ đi vào phần cốt nhục của người ta, thế nên tuyên tán phong tà dùng Phòng phong tất sẽ kèm dùng kinh giới, bởi vì Kinh giới có thể đi vào cơ phu mà tuyên tán”. Lực phát hãn tán hàn của Kinh giới khá mạnh, công dụng khư phong của Phong phong tương đối tốt. Hai thứ thuốc hợp với nhau, đã có khả năng phát tán phong hàn, lại có thể khư phong nhiệt ở trong kinh lạc, vì thế phàm các chứng cảm mạo 4 mùa, ố hàn sợ gió, phát nhiệt, không có mồ hôi, toàn thân đau nhức đều có thể phối ngũ ứng dụng.
_Thầy Thi Kim Mặc cho rằng nếu như bệnh chứng thuộc về biểu chứng ngoại cảm, khi dùng Ma hoàng, Quế chi (là trọng tễ tân ôn phát biểu) mà e quá nhiệt, e mãnh liệt quá, dùng Kim ngân, Liên kiều e là hàn lãnh, dùng Kinh giới, Phòng phong (khinh tễ tân ôn giải biểu) là thích hợp nhất.
_Chứng Tầm ma chẩn (mày đay) là một loại bệnh quá mẫn. Trung y học gọi nó là Phong chẩn khối, Ẩn chẩn, Bì phu lật chẩn. Phần nhiều là ngoại cảm tà khí phong nhiệt, uất ở cơ biểu, mao khiếu bế tắc, không tuyên tiết được, hóa thành nhiệt làm tổn thương đến âm huyết mà phát thành chẩn. Lấy Kinh giới tuệ (hoa Kinh giới) sao, Phòng phong sao sơ phong làm hết ngứa, sơ biểu thấu chẩn. Kinh giới tuệ sao đi vào huyết phận, thanh tán uất nhiệt ở huyết phận, dẫn tà thấu xuất ra ngoài; Phòng phong đi đến khí phận, là thánh dược để khư phong, tán phong để làm hết ngứa. Người có bệnh sử quá mẫn và có chỉ định, phối ngũ cùng bài Quá mẫn chiên (Ngân sài hồ, Ngũ vị tử, Phòng phong, Ô mai, Sinh cam thảo), công hiệu của chúng sẽ càng rõ ràng hơn.
ad Nhạc Phong dịch và biên tập.
Theo Thi Kim Mặc đối dược.
